Łożyska znajdują szerokie zastosowanie w wielu sektorach – od motoryzacji, przez przemysł i rolnictwo, aż po urządzenia AGD. Tego typu elementy występują w kilku rodzajach, które różnią się budową, działaniem i możliwościami wykorzystania. Co to jest łożysko ślizgowe i do czego służą produkty z tej kategorii?

Czym są łożyska ślizgowe? Budowa i działanie

Łożyska ślizgowe to jeden z najpopularniejszych rodzajów łożysk, wykorzystywany w wielu maszynach i mechanizmach, których działanie opiera się na ruchu obrotowym. Ich charakterystyczną cechą, która odróżnia elementy tego rodzaju od łożysk tocznych, jest brak ruchomych elementów pośredniczących. Dzięki temu można liczyć na wysoką stabilność pracy i skuteczne przenoszenie sił. Budowa łożyska ślizgowego obejmuje przede wszystkim dwie podstawowe części:

  • panewkę cylindryczną, umieszczoną w korpusie łożyska ślizgowego, umożliwiającą ruch posuwisto-zwrotny lub obrotowy;
  • czop wału, czyli część, która obraca się bezpośrednio w łożysku.

W wyniku ruchu panewki i wału powstaje poślizg, od którego pochodzi nazwa „łożyska ślizgowe”.

Jak wygląda łożysko ślizgowe?

Łożyska ślizgowe odznaczają się stosunkowo prostą budową, w której można wyróżnić dwie powierzchnie: ruchomą (ślizgową) i nieruchomą (podpierającą). Pierwszą z nich jest wspomniany już czop wału, z kolei druga to panewka cylindryczna. Obie z nich mają bezpośredni kontakt ze sobą – bez wykorzystania dodatkowych elementów do przenoszenia siły. W trakcie pracy łożyska występuje ślizganie, które odpowiada za powstawanie ruchu obrotowego. Szczególnym wariantem elementów tego typu są łożyska ślizgowe przegubowe o nieco innej budowie, która obejmuje dodatkowy pierścień. Taka konstrukcja sprzyja zastosowaniom w układach wymagających przenoszenia większych obciążeń.

W produkcji łożysk ślizgowych wykorzystuje się różne materiały, w tym stal, tworzywa sztuczne i ceramikę. Największą popularnością cieszą się łożyska metalowe i polimerowe. Szerokie zastosowanie produktów z tej pierwszej grupy wynika przede wszystkim z bardzo wysokiej wytrzymałości i trwałości materiału – nawet w bardzo wymagających obszarach. W porównaniu z modelami stalowymi propozycje z ceramiki lub tworzyw sztucznych odznaczają się mniejszą odpornością na uszkodzenia, jednak również cieszą się sporym wykorzystaniem w różnych dziedzinach. Co więcej, łożyska ślizgowe dzielą się na kilka grup według zasad dotyczących smarowania – wyróżniamy łożyska suche, olejowe i powietrzne.

Rodzaje łożysk ślizgowych i ich zastosowania

Co do zasady, z uwagi na ślizganie się poszczególnych elementów konstrukcji łożyska względem siebie, elementy tego rodzaju wymagają odpowiedniego smarowania. Wyjątkiem są w tym przypadku łożyska suche, ale również propozycje z tej kategorii niekiedy potrzebują zastosowania właściwego smaru. Do tego poszczególne rodzaje łożysk znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach – oto najważniejsze informacje na temat trzech głównych typów łożysk.

  • Łożyska ślizgowe suche mogą w ogóle nie wymagać smarowania lub potrzebować smaru bardzo rzadko. Są one wytwarzane z tworzyw sztucznych, a także z lekkich stopów łożyskowych, opartych m.in. na brązie. Ich parametry sprawiają, że wykorzystuje się je głównie w aplikacjach o niewielkim obciążeniu połączeń. Można je spotkać w branży spożywczej, włókienniczej, farmaceutycznej, a także w mniej „odpowiedzialnych” obszarach przemysłu i motoryzacji. Z uwagi na niewielkie wymagania dotyczące konserwacji są stosowane także w różnych urządzeniach domowego użytku, takich jak zmywarki, pralki i wentylatory.

  • Łożyska ślizgowe olejowe wymagają wypełnienia części korpusu specjalnym olejem do utrzymania poprawnej pracy. W efekcie pomiędzy panewką a wałem znajduje się warstwa środka smarnego, który zapewnia odpowiednie warunki tarcia. Rozwiązania z tej kategorii cieszą się szerokim zastosowaniem w przemyśle, motoryzacji i innych zaawansowanych aplikacjach.

  • Łożyska ślizgowe powietrzne działają z kolei w nieco inny sposób – w tym przypadku między elementami łożyska występuje niewielka „poduszka” wytwarzana przez sprężone powietrze. Jej zadaniem jest zapewnienie dystansu pomiędzy poszczególnymi komponentami, co pozwala ograniczyć z ich użycie. Takie rozwiązanie jest szczególnie przydatne w aplikacjach o wysokiej prędkości obrotowej, ale niewielkich obciążeniach.

Smarowanie łożysk ślizgowych – klucz do efektywnej pracy

Aby zachować sprawną pracę łożysk, niezbędne jest właściwe podejście do kwestii smarowania. Odpowiednio dobrany środek smarny sprawia, że łożyska ślizgowe są odporne na zatarcia, które mogą wywołać wiele groźnych uszkodzeń. Jednocześnie w ten sposób można zmniejszyć poziom hałasu występujący podczas pracy łożysk.

Smarując łożyska ślizgowe, można zmniejszyć opory między czopem a panewką. To z kolei przekłada się na wolniejsze zużycie i większą efektywność. W tym celu stosuje się szereg produktów dostosowanych do wymagań stawianych przez łożyska ślizgowe. Najczęściej są to smary plastyczne – substancje złożone ze stałych kwasów tłuszczowych połączonych z mydłem lub woskiem. Sporą popularnością cieszą się również smary stałe. Aby łożyska ślizgowe były bardziej odporne na uszkodzenia, można zastosować smary na bazie olejów mineralnych. Korzystanie z tego typu środków zazwyczaj nie jest wymagane, gdy w danej aplikacji znajdują się łożyska ślizgowe suche.

Gdzie stosuje się łożyska ślizgowe?

Łożyska ślizgowe to bardzo wszechstronne komponenty, które znalazły zastosowanie w wielu różnych dziedzinach przemysłu i techniki. Można się z nimi spotkać m.in. w maszynach rolniczych, a także w urządzeniach motoryzacyjnych, takich jak układy kierownicze, hamulce czy pedały. Ponadto łożyska ślizgowe często występują w urządzeniach codziennego użytku – np. sprzętach AGD, takich jak pralki, zmywarki czy odkurzacze. Oprócz tego łożyska ślizgowe mogą być wykorzystywane w maszynach przemysłowych, urządzeniach medycznych czy zegarkach, gdzie często potrzebne są elementy o specjalnie dobranych parametrach. Podsumowując, łożyska ślizgowe odgrywają kluczową rolę w wielu aspektach współczesnej technologii – mimo prostej budowy wciąż cieszą się szerokim wykorzystaniem w różnych układach.